Basiskwaliteit Natuur leeft in vier Brabantse gemeenten

‘Neem je Veldgids mee als je eropuit gaat: hij is je life saver!’ zegt Libby voor haar klasje. Na Goirle en Hilvarenbeek gaan ook vrijwilligers in Oisterwijk en Tilburg het landschap in kaart brengen. Er is een heuse app maar de papieren bladergids met landschapselementen kan goed van pas komen. De koffiekan gaat nog een keer rond.

Landschapselementen, bijvoorbeeld knotbomen, houtwallen en poelen in kaart brengen, dat leert een flinke club vrijwilligers op een prachtige voorjaarsochtend bij Brabants Landschap in Haaren. Buiten blijkt het invullen nog niet eenvoudig: Libby spreekt van ‘een steile leercurve’. Maar oefening baart kunst en de leden van het lokale B-team en IVN Oisterwijk zijn leergierig en enthousiast, net als gisteren van Werkgroep Behoud Moerenburg en Duurzaamheidsvallei.

Pioniers

Léon van Landschap Erfgoed Utrecht legt via een beeldverbinding het belang uit van het Meetnet Landschapselementen waar al die enthousiastelingen aan gaan bijdragen. De landschapsorganisaties brengen met wel 15.000 vrijwilligers heel Nederland in kaart om de toestand van het landschap vast te leggen en materiaal te leveren voor de dringend noodzakelijke verbetering. Hier in Brabant zijn we pioniers, zegt Léon wervend.

‘Meet je Landschap’ heet het in de wandeling: Goirle begon juni vorig jaar en Hilvarenbeek september, elk in een projectgebied van zeker 500 hectare met uiteenlopende landschapstypen om maximaal te leren. In elk van de vier Brabantse gemeenten is in het meetgebied inmiddels een project Basiskwaliteit Natuur (BKN) gestart waarin juist in landelijk gebied algemene soorten weer algemeen moeten worden: herstel van biodiversiteit moet ook buiten natuurgebieden. Soorten, dat is alles wat graaft, groeit, bloeit, loopt of vliegt; ‘algemeen’ is wat in een bepaald landschap thuishoort.

Landelijk dekkend

Gebeurt ‘meten’ minutieus, grotere landschapsanalyses kunnen we voor die gebieden al maken. In Goirle en Oisterwijk hebben Barbara respectievelijk Peter al landschapsanalyses geschreven voor het beekdal van De Leij ten oosten van Goirle en een deel van Gebiedsontwikkeling ‘De Oostflank’ van Oisterwijk/Tilburg. Peer heeft aan de hand van restanten in het hoevenlandschap noordwest van Hilvarenbeek ‘pragmatische handvatten’ gegeven: herstelt het landschap, dan komen de soorten terug. Een projectteam werkt het uit. In Tilburg pakt de gemeente BKN op in Moerenburg en ten zuidwesten van de Leemputten. Voor Marieke en Rob voert MBO-opleiding Yuverta er bodemonderzoek uit.

Allemaal werken ze samen in de projecten BKN: Brabants Landschap, Waterschap De Dommel, gemeenten en Provincie Noord-Brabant. Maar het initiatief, de projectleiding en de uitvoering komen van vrijwilligersorganisaties als B-teams, IVN, VNMH en Behoud Moerenburg. Agrarische Natuurvereniging Kempenland is er ook bij. Landelijk een unieke insteek: elders trekken ambtenaren de kar. Het ministerie van Natuur (LVVN) steunt de projecten als Brabantse pilot want BKN moet landelijk dekkend worden en het hoe, daarin is nog veel uit te vinden.

Kost kruim

Politieke steun organiseren gebeurt in september in een conferentie Basiskwaliteit Natuur voor wethouders, raadsleden en vrijwilligers. Politici worden eraan herinnerd dat drie gemeenteraden jaren geleden al kozen voor BKN: nu wordt dat concreet, de gemeenten krijgen de projecten op een presenteerblaadje.

In Haaren is het vandaag nog voor spek en bonen. Buiten kasteel Nemerlaer vullen we de elementen in die we zien, onderscheiden naar punten, lijnen en vlakken. Vijf bomen bij elkaar zijn nog een punt, boven de vijf lijn (tot 20 meter breed) of vlak. Een dubbele kasteellaan met jonge bomen en aan het eind drie oude eiken (‘grootvaders’), dat juist invullen kost wat kruim, maar tot vijf tellen, dat kunnen we. Wat is dat voor boom, hoe groot en hoe is hij eraan toe? Invullen! Het mooie is: samen doen betekent van elkaar leren. En we gaan met andere ogen naar het landschap kijken.

Reuzenbalsemien

Betreed nooit zonder overleg een perceel, raadt Libby bij de afsluiting: we zijn ambassadeurs in het veld. Weet je dat een soort in een ander seizoen groeit (iemand pleit voor Reuzenbalsemien), dan vul je het in als Niet gezien. Uit het systeem verwijderen kan altijd. Verwijderen heb ik intussen door, bromt Gijs onder hilariteit. Hij organiseert dat het gezelschap binnenkort samen verder gaat. Voor de Kerst moet het af zijn, wil Libby ze nog meegeven, maar de vrijwilligers zijn al in beweging.

(gepubliceerd in De Hilverbode en De Nieuwsklok van 23 april en Goirles Belang van 30 april 2025)