Strijden, iets bevechten, dat is voor de Britse oud-premier Tony Blair de kern van zijn levensreis. ‘That’s the purpose of life: to strive.’ Na de dood van zijn moeder tijdens zijn studiejaren in Oxford, verandert het leven voor Tony Blair (1953) voorgoed: ‘That was when the urgency took hold, the ambition hardened, the recognition grasped that life was finite and had to be lived in that knowledge.’ Na de ingrijpende veranderingen van Thatcher en Reagan ging hij verder, de vastgelopen staat een andere rol en positie te geven: ‘The state and social action were a means of advancing the individual, not subsuming them. The objective was for the individual to fulfil their potential and ambition; our role was the enabler of this, not the controller of it, aiming not to limit that ambition or those goals but to open their possibility to all.’
Gedeelde waarden
Door mensen teweeggebrachte rampen vormden hem verder en gaven richting aan zijn strijd. Rwanda, ziet hij later, is in de steek gelaten. De kwestie Kosovo bracht hem het besef van ‘shared global values’ en de ‘simple notion: intervention to bring down a despotic dictatorial regime could be justified on grounds of the nature of that regime, not merely its immediate threat to our interests.’ Op 9/11 beseft hij dat het hier gaat om ‘a battle for and about the ideas and values that would shape the twenty-first century.’ Weinig extremisten hebben greep hebben op veel mensen. ‘It is (also) a fundamental struggle for the mind, heart and soul of Islam.’
Ingrijpen in Irak was terecht, Irak is naar zijn overtuiging beter af dan het anders zou zijn, het Midden-Oosten is stabieler zonder Saddam Hoessein en landen als Libië, Iran, Noord-Korea en Pakistan hebben de boodschap begrepen, maar de prijs was in Irak onverwacht hoog. Niemand had voorzien, meent Blair, dat al Qaeda en Iran zouden interveniëren: ‘It was this external threat linking up with internal dissidents that very nearly wrecked the prospects for Iraq.’
Minderheid van één
De casus belli, de massavernietigingswapens, zijn niet gevonden maar de Chilcot Inquiry en het Butler Report maakten duidelijk, schrijft Blair, wat wapeninspecteur Hans Blix niet boven water kreeg zolang Saddam Hoessein greep had op Irakese sleutelfunctionarissen: het opgeven van die wapens was niet meer dan tactiek en de ontwikkeling zou onmiddellijk worden hervat na beëindiging van de wapeninspecties. Na 9/11 is duidelijk dat massavernietigingswapens in verkeerde handen echt gebruikt zullen worden. 3.000 slachtoffers hadden er voor de daders ook 300.000 kunnen zijn. Dat levert een heel nieuw wereldbeeld op: ’the world had to be remade. () It was the assessment of risk that had changed demonstrably.’ Zo zijn Saddam Hoessein en 9/11, in zijn analyse, toch met elkaar verbonden (zoals bekend menen nog steeds veel Amerikanen, onterecht, dat Irak op zijn minst medeplichtig is aan 9/11).
Rode draad in deze politieke autobiografie van de man die New Labour bracht is verlies aan publieke steun: eerst gevreesd, later harde realiteit geworden. Blair blijft trouw aan zichzelf: ‘I might be in a minority of one, but it would be a one I believed in,’ schrijft hij nu. Meer dan eens vraagt hij de lezer tenminste te overwegen of hij gelijk kan hebben gehad. De pers heeft hem al lang afgeschreven en politiek gaat alleen nog om (on)betrouwbaarheid van politici: ‘…the fact that the media now works by impact, which leads to sensation, crowds out a sensible debate about policy or ideas.’
Doorgaande strijd
‘The point is that the visual impact of real war completely eclipses analysis, context or explanation. It becomes its own story because the images are so shocking.’ Wat is nu nodig? ‘We need the suasion in argument of an Obama (or Clinton) and the simplicity in approach of a Bush (or Reagan). () In this, America and Europe should stand together.’ Zijn conclusie is in 2010 dat de strijd doorgaat: ‘Whatever the planning, be prepared for this: to stand up and fight, if necessary in a long, protracted and bloody battle. () Does our determination match theirs? That is the real question.’
Tony Blair: A Journey. London 2010