Voor de Warandelezing 2019 was de directeur van een beroemd museum gevraagd: Koos Biesmeijer van Naturalis in Leiden. Zijn coreferent, gedeputeerde Rik Grashoff, kreeg van de volle zaal de lastiger vragen. De jaarlijkse Warandelezing bevordert gesprekken over duurzaamheid in Noord-Brabant en wordt georganiseerd door de Brabantse Milieufederatie en enkele fora van de Tilburgse universiteit.
Nederland één groot industrieel landschap
Volgens Koos Biesmeijer, ecoloog en wetenschappelijk directeur van Naturalis Biodiversity Center, is vooral landgebruik oorzaak van het verdwijnen van soorten: wereldwijd zijn 1 miljoen soorten planten en dieren bedreigd. De 42.000 Nederlandse soorten (de helft daarvan insectensoorten) lijden het meest onder (het ruimtebeslag van) de landbouw. 75% van het aantal insecten is al verdwenen; 84% van de vlinders in de afgelopen honderd jaar.
Insecten zijn onmisbaar in het ecosysteem, maar Nederland is, zegt Koos, één groot industrieel landschap geworden. Biodiversiteit heeft een enorm economisch belang: de ‘systeemdiensten en –goederen’ van de natuur zijn meer dan twee keer zo groot als het hele Bruto Nationaal Produkt (Koos is ook hoogleraar ‘Natuurlijk Kapitaal’).
Niet polderen, wel samenwerken
‘Biodiversiteit heeft ons nodig en wij hebben biodiversiteit nodig.’ Volgens Koos kunnen we van de natuur leren dat diversiteit weerbaar en veerkrachtig maakt: soorten kunnen functies van elkaar overnemen. En we leren van de natuur dat samenwerking loont: veel soorten staan elkaar naar het leven maar benutten elkaar ook. Hij vertelde enthousiast over samenwerking met Heineken, dat op alle fronten verduurzaamt.
Het Deltaplan Biodiversiteitsherstel vraagt om gebiedsgerichte samenwerking. Van polderen houdt Koos niet. Hoe doet de provincie dat..? Daar zijn pas twee gedeputeerden vertrokken in de stikstofcrisis. Succes Rik, projecteerde Koos, maar daarna: Succes samen. Koos gelooft in samenwerking.
Barre werkelijkheid
Gedeputeerde Rik Grashoff meldde successen en succesjes maar zei ook: het overgrote deel van het bos is er slecht aan toe. De ‘barre werkelijkheid’ is dat de lijst van 1150 bedreigde soorten in Brabant groeit. Zijn prioriteiten zijn stikstof en verdroging, op zandgronden dodelijk voor de natuur. Hij rept ook van terugdringen van gewasbeschermingsmiddelen (‘sluipmoordenaars voor de drinkwatervoorziening’), bosherstel en bodembeleid. Koos stemde desgevraagd in met Riks prioriteiten. Rik wil ‘wat ruiger’ zijn in herstel van het landschap, dat hij kleinschaliger wil zien.
Heeft Bas Haring gelijk dat we wel wat soorten kunnen missen? vroeg de zaal. We hebben niet veel soorten meer te verliezen, antwoordde Koos. Wij kunnen het nog betalen, zei hij; elders op de wereld lijden mensen echt onder de gevolgen van teruglopende soortenrijkdom. De cynicus die bij bedrijven alleen geldzucht ziet kreeg Koos niet aan zijn zijde: hij ondervindt slechts bezorgdheid en betrokkenheid.
Padafhankelijkheid
Mieke Hendrikx van B-team Hilvarenbeek vroeg Rik naar zijn VVD-collega: rijdt die hem niet in de wielen met de kap van 185 bomen voor de verbreding van de N395? Rik was voorzichtig: soms kan het niet anders of valt een afweging zo uit. Maar hij zal zijn collega erop aanspreken. Vragen we boeren wat zíj nodig hebben? Zeker, zei Rik ferm, maar zonder omvorming van de sector gaat het niet. Hij ziet veel ‘padafhankelijkheid’: het is moeilijk gedrag om te buigen. Van Femke Dingemans van de BMF kregen Koos en Rik een insectenhotel mee. (Anjo Roorda; eerder gepubliceerd in Goirles Belang en in De Hilver van 20 november 2019)